Bạn có biết thức khuya ảnh hưởng não bộ ra sao chưa?

Bạn có đang là một "cú đêm" chính hiệu? Sau 12 giờ đêm, thế giới dường như yên tĩnh hơn, lý tưởng để học bài gấp rút, chạy deadline, xem phim, lướt TikTok, chơi game… Tuy nhiên, ít ai nhận ra rằng mỗi phút bạn cố gắng tỉnh táo sau 23h đồng nghĩa với việc não bộ phải hoạt động trong tình trạng kiệt sức. Thức khuya không chỉ gây mệt mỏi mà còn trực tiếp tác động đến trí nhớ, cảm xúc và cấu trúc của não.

Vậy thức khuya ảnh hưởng não bộ ra sao và hậu quả có thật sự đáng lo? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn và có thể khiến bạn muốn đi ngủ sớm ngay tối nay.

Giảm trí nhớ

Giấc ngủ sâu là lúc não bộ tiến hành sắp xếp và lưu trữ thông tin thu nhận trong ngày. Khi bạn thức khuya hoặc ngủ quá ít, quá trình này bị rối loạn. Người thiếu ngủ sẽ gặp phải:

• Khó ghi nhớ kiến thức mới
• Quên nhanh, nhớ trước quên sau
• Tốc độ xử lý thông tin giảm rõ rệt

Các nghiên cứu thần kinh học đã chỉ ra rằng chỉ cần một đêm mất ngủ cũng khiến khả năng ghi nhớ giảm tới 40%. Điều này đồng nghĩa với việc học tập và làm việc trở nên nặng nề hơn rất nhiều.

2. Suy giảm khả năng tập trung và ra quyết định

Vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) – khu vực chịu trách nhiệm về tư duy, lập kế hoạch và tập trung hoạt động kém hiệu quả khi thiếu ngủ. Đó là lý do bạn cảm thấy:

• Khó tập trung vào một việc
• Dễ bị xao nhãng
• Mất bình tĩnh khi giải quyết vấn đề
• Ra quyết định thiếu chính xác

Một số nghiên cứu cho rằng người thiếu ngủ có khả năng phản xạ chậm tương đương người uống rượu. Tức là khi bạn thức khuya, khả năng làm việc an toàn, đặc biệt là lái xe hoặc vận hành máy móc, trở nên cực kỳ nguy hiểm.

Rối loạn cảm xúc – dễ cáu gắt, stress và tiêu cực

Não bộ điều khiển cảm xúc thông qua các hormone và tín hiệu thần kinh. Khi bạn thức khuya, đồng hồ sinh học bị đảo lộn, dẫn đến:

• Dễ nổi nóng và bực bội
• Tâm trạng thất thường
• Nhạy cảm với lời nói của người khác
• Tăng cảm giác căng thẳng

Sở dĩ xảy ra điều này vì thiếu ngủ làm giảm hoạt động của vùng amygdala, bộ phận xử lý cảm xúc. Đó là lý do nhiều người thức khuya thường cảm thấy sáng hôm sau “nóng tính hơn”, dễ mất kiểm soát trong những tình huống đơn giản.

Tích tụ độc tố trong não – nguy cơ tổn thương lâu dài

Ban đêm là thời gian não bộ kích hoạt hệ thống glymphatic để loại bỏ độc tố, trong đó có protein beta-amyloid – tác nhân gây Alzheimer. Khi bạn ngủ muộn:

• Quá trình đào thải độc tố bị trì hoãn
• Não không kịp phục hồi
• Tế bào thần kinh bị quá tải
• Nguy cơ tổn thương não tăng lên theo thời gian

Nghe có vẻ đơn giản, nhưng việc thức khuya kéo dài nhiều tháng, nhiều năm có thể khiến não thoái hóa sớm hơn tuổi thật.

Não lão hóa nhanh – giảm khả năng sáng tạo

Bạn có thắc mắc vì sao khi ngủ đủ, đầu óc lại thông minh và linh hoạt hơn không? Bởi giấc ngủ giúp tái tạo tế bào thần kinh, làm mới các kết nối synapse – nơi hình thành ý tưởng. Người thức khuya thường xuyên sẽ nhận thấy:

• Ít ý tưởng mới
• Tư duy chậm
• Khó giải quyết vấn đề logic
• Khó sáng tạo trong công việc

Điều này đặc biệt nguy hiểm với những người làm nghề sáng tạo, lập trình, viết lách hoặc yêu cầu trí óc hoạt động liên tục.

Tăng nguy cơ trầm cảm và rối loạn lo âu

Thiếu ngủ làm giảm serotonin – hormone hạnh phúc, đồng thời tăng cortisol – hormone stress. Khi thức khuya kéo dài:

• Tâm trạng dễ buồn chán
• Mất động lực
• Lo âu vô cớ
• Nguy cơ trầm cảm tăng mạnh

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng những người ngủ muộn sau 1h sáng có tỷ lệ trầm cảm cao hơn 2–3 lần so với người ngủ trước 23h.

Suy giảm miễn dịch, khiến não dễ bị tổn thương

Giấc ngủ kém khiến cơ thể khó phục hồi, dẫn đến hệ miễn dịch suy yếu. Khi đó, não bộ dễ bị ảnh hưởng bởi:

• Viêm thần kinh
• Stress oxy hóa
• Các bệnh lý thoái hóa

Một cơ thể yếu sẽ khó bảo vệ não khỏi những tác nhân gây hại.

Nên ngủ lúc mấy giờ để não hoạt động tốt nhất?

Các chuyên gia khuyến nghị:

• Nên ngủ trước 23h

Thời lượng ngủ:

• Người trưởng thành: 7–8 tiếng
• Thanh thiếu niên: 8–10 tiếng

Khung giờ từ 23h–3h sáng là thời điểm vàng để não và cơ thể phục hồi. Ngủ muộn trong khung giờ này đồng nghĩa với việc bạn bỏ lỡ “chu trình sửa chữa tự nhiên”.

Làm sao để bỏ thói quen thức khuya?

• Tạo lịch ngủ cố định
• Tắt thiết bị điện tử 30 phút trước khi ngủ
• Tránh uống cà phê sau 3h chiều
• Tập thể dục nhẹ nhàng buổi tối
• Đọc sách hoặc thiền để thư giãn

Những thói quen nhỏ có thể cải thiện giấc ngủ và giúp não phục hồi mạnh mẽ.

Thức khuya không chỉ khiến bạn mệt mỏi mà còn trực tiếp gây hại cho não bộ theo nhiều cách khác nhau: giảm trí nhớ, giảm tập trung, rối loạn cảm xúc, gia tăng độc tố và thậm chí lão hóa não sớm.

Nếu bạn muốn một bộ não khỏe mạnh, minh mẫn và tràn đầy năng lượng mỗi ngày, hãy bắt đầu từ việc đi ngủ sớm ngay hôm nay.